Thay vì chuyển động ổn định dọc bờ biển phía bắc Canada, cực từ bắc đổi hướng dịch chuyển nhanh qua Bắc Băng Dương hướng tới Siberia khiến các nhà khoa học bối rối.
Cực từ bắc hướng về phía Nga ở nhiều tốc độ khác nhau. Ảnh: The Barrents Observer
Cực từ bắc là hướng kim la bàn chỉ, không phải cực Bắc địa lý, điểm cố định mà mọi đường kinh tuyến giao nhau. Theo nhà nghiên cứu địa từ William Brown ở Cục khảo sát địa chất Anh (BGS), mấu chốt đối với sự dịch chuyển bí ẩn của cực từ bắc nằm sâu bên trong Trái Đất, ở độ sâu khoảng 3.200 km dưới mặt đất. Các cực từ dịch chuyển do từ trường là đặc điểm bắt nguồn từ sự vận động của lõi ngoài. Lõi ngoài chứa đầy sắt nóng chảy, đối lưu và chảy mãnh liệt, tạo ra từ trường thay đổi đa dạng khó dự đoán. Trong khi các nhà khoa học có thể theo dõi những thay đổi này, dự đoán chuyển động trong tương lai vẫn là thách thức do bản chất hỗn loạn của quá trình sâu trong lòng đất.
Hành trình của cực từ bắc cho thấy những thay đổi đáng kể về tốc độ và phương hướng trong vài thập kỷ gần đây. Sau khi dịch chuyển tương đối ổn định dọc vùng Bắc Cực thuộc Canada suốt nhiều thập kỷ, nó tiến vào Bắc Băng Dương trong thập niên 1990 và bắt đầu hướng về phía Siberia. Chuyển động của cực từ này thay đổi rất đa dạng. Theo Brown, cực từ nam ổn định hơn nhiều. Cực từ nam di chuyển rất ít, khoảng cách nó xê dịch trong một thế kỷ tương đương cực từ bắc trong một thập kỷ. Quá trình dịch chuyển của chúng được theo dõi bởi Mô hình từ trường thế giới, dự án cộng tác giữa BGS với Cục khảo sát đại dương và khí quyển quốc gia Mỹ (NOAA).
BGS cùng với nhiều tổ chức khác có đài quan sát địa từ trên khắp thế giới được thiết kế để đo chính xác từ trường Trái Đất và xác định các cực. Họ theo dõi từ trường để ước tính nó thay đổi như thế nào và cách dòng vật chất ở lõi ngoài biến động, sau đó đưa ra dự đoán trong 5 năm tới.
Kết quả theo dõi đóng vai trò chủ chốt đối với những hệ thống định vị trên khắp thế giới, từ la bàn ở điện thoại thông minh tới tàu ngầm quân sự hoạt động ở Bắc Cực. Nhưng nơi cực từ bắc tiến đến tiếp theo vẫn là bí ẩn. Nó có thể thay đổi lộ trình, di chuyển nhanh hơn hoặc chậm lại ở thời điểm nào đó trong tương lai gần, theo Arnaud Chulliat, nhà địa vật lý ở Đại học Colorado Boulder.
Sự không chắc chắn đó có nghĩa Mô hình từ trường thế giới cần cập nhật 5 năm một lần. Từ phiên bản gần nhất năm 2019, một mô hình mới sẽ được công bố trong những tháng tới.
An Khang (Theo Newsweek)